Dit artikel is geschreven door Theo Besteman voor Telegraaf.nl en is voor het eerst gepubliceerd op 17 april.
De eerste generaties windmolens gaan met pensioen. De oude kapotte turbinebladen werden lange tijd simpelweg begraven, het materiaal was te hard om te recyclen. Maar met klimaatafspraken als rugwind komen nieuwe generaties wieken op de markt die snel te hergebruiken zijn.
De velden vol windmolens op de Noordzee moeten extreme ijsvorming tot felle zonnehitte kunnen doorstaan. En dat liefst tientallen jaren lang. Nederland breidt uit en plaatst voor 21 gigawatt aan capaciteit aan windmolens offshore in enorme parken. Dat gaat in hoog tempo: vrijdag werd de eerste windmolen voor het volgende park Hollandse Kust Noord geplaatst.
De enorme windturbinebladen, die samen een diameter van twee voetbalvelden beslaan, bestaan uit composietmaterialen zoals verharders, vooral combinaties van glasvezels en polyester en epoxy. De samenvoeging met harsen maakt ze licht, maar over de hele lengte blijven ze sterk en kunnen ze het jaren uithouden.
Windturbinebladen worden soms al hergebruikt, deels voor surfplanken, kanodelen of krukken voor fysiotherapie. Maar ze eindigen ook als bermpaaltjes langs de snelweg.
Oplosbare hars
Vattenfall en Siemens claimen nu het volledig recyclebare blad te hebben gemaakt. „Dankzij een nieuwe hars, die bij lagere temperaturen kan worden opgelost. Daardoor wordt het gemakkelijker om de vezels te hergebruiken. Er is veel minder energie voor nodig”, zegt Eva Julius-Philipp, hoofd Milieu en Duurzaamheid Wind bij producent Siemens Gamesa. Waar iedereen probeert zijn CO2-uitstoot te beperken, is iedere graad minder verhitting al milieuwinst. De nieuwe molens met drie bladen van gezamenlijk 129 ton staan er nu drie weken.
Het opslaan van rotorblad in de grond is Europese overheden een doorn in het oog. Volgens brancheorganisatie WindEurope is het bij hoge uitzondering nog toegestaan. Maar er is een hele Nederlandse bedrijfstak ontstaan van ondernemers die testen hoe ze er ski’s of frames van zonnepanelen van kunnen maken. Tot recyclemachines die van de honderden meters blad kleine bolletjes proberen te fabriceren. Direct als grondstof voor andere producten lukt dat nog niet op grote schaal. Het gas dat vrijkomt wordt meestal wel hergebruikt.
Rendement verhogen
„We proberen nieuwe bladen en installaties nu zo te maken dat ze volledig uit elkaar te halen zijn. Je ontwerpt ze al met het oog op hergebruik”, aldus Julius-Philipp. Zo is er een consortium van bedrijven ontstaan die per onderdeel kijken hoe ze het beste te recyclen zijn. „Het gaat inmiddels veel verder dan de bladen alleen. Iedereen kijkt hoe ze het rendement van recyclen van alle onderdelen kunnen vergroten.”
De bladen met het nieuwe hars en de standaard demontage zorgen voor een beperking van de uitstoot met 28% vergeleken met de oude methode, zo claimen de bedrijven. Voor een windpark op zee gaat het dan om enorme hoeveelheden materiaal, aldus Julius-Philipp. Tegen 2025 willen Vattenfall en Siemens dat de helft van alle bladen gerecycled wordt.
„Het ontwerpen van de bladen verschilt per bedrijven, maar iedereen is zich er nu van bewust dat we het efficiënt moeten doen om die uitstoot te beperken”, stelt zij. Intern was er wel al zekerheid dat de bladen met de nieuwe hars sterk genoeg waren en zo beter hergebruikt kunnen worden. „Maar het moet ook in de praktijk werken. Dat is nu gebleken.” Ook concurrent Vestas is bezig met een eigen procedé om bladen te laten ontbinden voor hergebruik.
Voorsprong
Recyclen gebeurt allereerst met windturbinebladen die op land gedemonteerd worden. Op zee is dat op enorme hoogte nog complex. „Maar ook die techniek verbetert snel”, zegt Julius-Philipp.
In de sector wordt gezien dat Siemens en Vattenfall hebben momenteel een voorsprong hebben. Jan Vos van de Nederlandse Wind- en Energieassociatie (NWEA), de brancheclub: „De turbines en bladen zijn volledig uit elkaar te halen. Het is een volgende stap, die op de Noordzee in verschillende vormen wordt getest.”
De Nederlandse bedrijven proberen samen tot een enkele standaard voor productie te komen. „Zodat ze allemaal op dezelfde manier uit elkaar gehaald kunnen worden”, aldus Vos. Op land, zee en in de fabriek zal het hergebruik veel meer standaard worden, zo vat hij de consensus onder de leden samen. „Die bladen worden zó groot, je moet dat met elkaar afstemmen als je meer wilt gaan hergebruiken op veel grotere schaal komende jaren.” De hoop is dat Europa een zelfde standaard kan gebruiken.
Vos van de Nederlandse Wind- en Energieassociatie kijkt verder vooruit. „Een magneet in zo’n aandrijfturbine heeft veel aardmetalen. Het zou fantastisch zijn als die straks ook op dezelfde manier uit elkaar wordt gehaald, en je een standaard stroom van grondstoffen kunt aanbieden voor hergebruik.”
