De komende jaren zullen voor de Nederlandse kust steeds meer windparken verrijzen. Vanwege de geringe diepte en harde wind is de Noordzee erg geschikt voor windmolens. De bouw en het gebruik van windparken mag alleen niet ten koste gaan van de biodiversiteit, is de overtuiging van Vattenfall. Daarom werken onderzoeksteams hard aan het vergroten van de kennis over de impact van offshore windparken.
Op dit moment is nog weinig bekend over de invloed van windparken op dierpopulaties, vertelt Vattenfall-ecoloog Jesper Kyed Larsen. “Wij willen de discussie rondom windparken op zee graag van meer gedegen kennis voorzien. Dat doen we door het uitvoeren van een aantal onderzoeksprojecten. Deze helpen ons bij het voorspellen van de precieze impact van een windpark op zee én het bepalen van de maatregelen waarmee we deze impact kunnen minimaliseren.” Collega-ecoloog Lasse Fast Jensen vult aan: “Op het vlak van natuurbehoud is Vattenfall ambitieus. We vinden dat we een rol hierin moeten spelen om zo de transitie richting duurzame energie verder te helpen.”
Lawaai minimaliseren voor bruinvissen
Een recent afgerond onderzoeksproject is DEPONS. Samen met de Universiteit van Aarhus in Denemarken onderzocht Vattenfall de afgelopen jaren in hoeverre bruinvissen last hebben van onderwatergeluiden door (het bouwen van) windparken op zee. “Hieruit blijkt dat de effecten vooral tijdelijk zijn”, vertelt Larsen. “We hebben veel kennis vergaard en een tool ontwikkeld waarmee de geluidsimpact kan worden berekend. Deze inzichten zijn niet alleen nuttig voor Vattenfall, ook overheden kunnen ze gebruiken voor hun besluitprocessen omtrent wind op zee.” Jensen vult aan: “De maatregelen zijn goed gedocumenteerd en efficiënt. Rondom de plek waar de fundering voor de windmolen komt, plaatsen we een slang waar lucht doorheen wordt geblazen. Dit creëert een soort gordijn van luchtbellen, die het geluid dempt. Tijdens de werkzaamheden monitoren we of het geluid onder de toegestane waarden blijft.”
Geluidsoverlast kan bovendien worden verminderd dankzij nieuwe heimethoden waar Vattenfall onderzoek naar doet. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met andere bedrijven en industrieën, bijvoorbeeld binnen het BLUE Hammer-project.
Zeevogels en vleermuizen
In het European Offshore Wind Deployment Center voor de kust van Aberdeen in Schotland onderzoekt Vattenfall samen met stakeholders hoe in het ontwerp van een windpark optimaal rekening kan worden gehouden met dieren. Larsen coördineert de onderzoeksprogramma’s, die zich richten op zalm, forel, zeevogels en dolfijnen. Dit leverde het onderzoekscentrum eerder dit jaar de Nature of Schotland Award voor duurzame ontwikkeling op. “We leren veel over het gedrag van deze diersoorten. Bijvoorbeeld waar de zeevogels broeden, hoe ze vliegen en zelfs hoe ze in botsing komen met de wieken. Ook voor de windparken voor de Nederlandse kust is dit belangrijk. Meer kennis betekent een beter ontwerp en minder impact op dieren.”
Nederlandse windmolens op zee zullen worden stopgezet als een zwerm trekvogels in de buurt vliegt. “Deze afspraak maakt deel uit van de vergunning voor Hollandse Kust Zuid”, legt Larsen uit. Dat geldt ook voor vleermuizen, die een beschermde status hebben. “Tijdens hun trek van Nederland naar Engeland en vice versa komen de vleermuizen de windmolens tegen. We zijn nu bezig met het testen van een apparaat dat vleermuizen via onschadelijke hoge tonen weg zou kunnen houden bij de wieken van de windmolens. In de toekomst kan dit een belangrijke tool zijn om de windparken vleermuisvriendelijker te maken. Natuurlijk moeten we er ook voor zorgen dat zo’n maatregelen andere diersoorten geen kwaad doet.”
Impuls aan zeeleven in windparken
Terug naar de zeebodem. De afgelopen decennia is de biodiversiteit in de Noordzee sterk afgenomen; op veel plekken is de bodem kaal. De bouw van windparken biedt verrassende mogelijkheden om het zeeleven een impuls te geven. Samen met de Technische Universiteit van Denemarken onderzoekt Vattenfall hoe de windparken tegelijkertijd als kunstmatig rif kunnen functioneren. Jensen legt uit: “Om de funderingen van de windmolens tegen erosie te beschermen, brengen we een bodembescherming aan die gemaakt is van steen. Door het verbeteren van deze bodembescherming kunnen verschillende diersoorten hiervan gebruikmaken. Zo kunnen kleine vissen hier schuilen en kunnen schelpdieren zoals oesters zich hieraan hechten.”
Vanuit deze gedachte steunt Vattenfall bovendien De Rijke Noordzee. In februari van dit jaar ontvingen Natuur & Milieu en Stichting De Noordzee, mede dankzij de steunverklaring van Vattenfall en andere partijen, een bijdrage uit het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij. Hiermee kunnen kunstmatige rifstructuren geplaatst worden in windparken op zee. In deze riffen worden bovendien oesters en andere soorten uitgezet. Op deze manier ontstaan levende riffen waar veel diersoorten zich kunnen vestigen en ontwikkelen. Windparken als kraamkamers voor het zeeleven, dat is de ambitie.
Lasse Fast Jensen heeft een masterdiploma en PhD in biologie en deed eerder onderzoek op het vlak van aquatische ecologie en natuurbehoud, met een speciale focus op populatiedynamieken en de gevolgen van klimaatverandering bij vissen, weekdieren en zeezoogdieren. Sinds 2017 werkt hij voor Vattenfall, waar hij offshore projecten in alle landen waarin Vattenfall actief is ondersteunt. Ook is hij betrokken bij onshore projecten in Denemarken.
Jesper Kyed Larsen heeft een masterdiploma in biologie en deed onderzoek naar de impact van windparken en andere menselijke activiteiten op watervogels. Werkt sinds 2006 als ecoloog voor Vattenfall en leidt momenteel het Wind and Environment R&D programma. In deze rol is hij betrokken bij offshore projecten in alle landen waarin Vattenfall actief is en draagt hij bij aan het managen van de potentiële impact op natuur en milieu, alsook aan het verbeteren van de bewijsvoering voor deze impact.
